بررسی و تحلیل کهن الگو در غزلیات حافظ

thesis
abstract

چکیده برخی صاحب نظران، نقد روانشناسانه را یکی از مهم ترین اقسام نقد به شمار آورده اند. در این نوع نقد، آثار ادبی براساس دیدگاه های مطرح شده در مکاتب روانشناسی، نقد و بررسی می شود. در سال های اخیر نیز، پژوهش های بسیاری در زمینه نقد و تحلیل آثار ادبی با توجه به دیدگاه های روانشناختی، به ویژه نظریه یونگ، صورت گرفته است. یکی از مفاهیمی که در روانشناسی تحلیلی کارل گوستاو یونگ مطرح شده، مفهوم کهن الگو است. یونگ، برای ضمیر انسان دو منطقه قائل است؛ خودآگاه و ناخودآگاه. او منطقه ناخودآگاه را به ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی تقسیم کرده است. ناخودآگاه فردی، شامل تمایلات و احساسات سرکوب شده شخصی و ناخودآگاه جمعی، متضمن محتویات کهن و موروثی مشترک میان همه افراد بشر است که آن ها را از اجداد و نیاکان قدیمی خود به ارث برده است. در نظریه او، محتویات ضمیر ناخودآگاه جمعی، آرکی تایپ یا کهن الگو نامیده شده است. برخی از مهم ترین کهن الگوهایی که به وسیله یونگ مطرح گردیده، عبارتند از: آنیما، آنیموس، پیرخرد، سایه، نقاب و... حافظ شیرازی، به عنوان یکی از بزرگ ترین شعرای زبان فارسی، در دیوان اشعار خود، هنرمندانه به خلق شخصیت هایی پرداخته است که قابلیت دارند با کهن الگوهای مطرح شده در روانشناسی یونگ، مقایسه شوند. از مهم ترین شخصیت های معرفی شده در دیوان حافظ، می توان به رند، پیرمغان، معشوق، صوفی، واعظ، محتسب و... اشاره کرد. ویژگی های مربوط به این شخصیت ها، نشان می دهد که تعدادی از آن ها مانند رند، پیرمغان و معشوق با چهره مثبت و تعداد دیگری چون صوفی، واعظ، شیخ و محتسب با چهره منفی معرفی شده اند. در این پژوهش، شخصیت های مطرح شده در دیوان حافظ با شخصیت های کهن الگویی یونگ، مورد مقایسه قرار گرفته و شباهت ها و تفاوت های میان آن ها تبیین شده است. سپس گوشه هایی از برتری اندیشه حافظ در این زمینه به عنوان شاعری بزرگ و صاحب سبک که می تواند در جایگاه نظریه پردازی چیره دست نیز قرار گیرد، در مقایسه با دیدگاه های روانشناسی معاصر، به ویژه نظریه کهن الگویی یونگ، مطرح شده است. کلید واژه ها: یونگ، کهن الگو، حافظ، شخصیت های مثبت دیوان حافظ، شخصیت های منفی دیوان حافظ

similar resources

تحلیل بینامتنی «توبه» در غزلیات حافظ

متن‌ها، موجوداتی زنده‌اند که در طول تاریخ با هم در ارتباط، داد و ستد و تعامل بوده و هستند. این ارتباط در قالب متنی، بینامتنی و فرامتنی است که بررسی و تعمّق در هر کدام از این نوع روابط، باعث گره‌گشایی و تحلیل متون می‌گردد. از یک نگاه، تحلیل بینامتنیت، در اثر یک شاعر یا نویسنده، تأثیرپذیری وی از شاعران و نویسندگان پیشین و نیز تلمیحات، اشارات تاریخی و آیات و احادیث به کار رفته در متن را بررسی می‌کن...

full text

تحلیل بینامتنی «توبه» در غزلیات حافظ

متن‌ها، موجوداتی زنده‌اند که در طول تاریخ با هم در ارتباط، داد و ستد و تعامل بوده و هستند. این ارتباط در قالب متنی، بینامتنی و فرامتنی است که بررسی و تعمّق در هر کدام از این نوع روابط، باعث گره‌گشایی و تحلیل متون می‌گردد. از یک نگاه، تحلیل بینامتنیت، در اثر یک شاعر یا نویسنده، تأثیرپذیری وی از شاعران و نویسندگان پیشین و نیز تلمیحات، اشارات تاریخی و آیات و احادیث به کار رفته در متن را بررسی می‌کن...

full text

تحلیل بینامتنی «توبه» در غزلیات حافظ

متن ها، موجوداتی زنده اند که در طول تاریخ با هم در ارتباط، داد و ستد و تعامل بوده و هستند. این ارتباط در قالب متنی، بینامتنی و فرامتنی است که بررسی و تعمّق در هر کدام از این نوع روابط، باعث گره گشایی و تحلیل متون می گردد. از یک نگاه، تحلیل بینامتنیت، در اثر یک شاعر یا نویسنده، تأثیرپذیری وی از شاعران و نویسندگان پیشین و نیز تلمیحات، اشارات تاریخی و آیات و احادیث به کار رفته در متن را بررسی می کن...

full text

متناقض‌نما در غزلیات حافظ

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های ادبی شعر حافظ «ایهام» است که شاعر به وسیلة آن توانسته کلام خود را از جذبه‌ای خاص برخوردار و رندانه ظرایف و طرایف را از هر مضمونی بیان کند و در عین حال خواننده را در گزینش بی‌نهایتی از معنا رها سازد. بنابراین توجه بیشتر مشتاقان شعر حافظ به بررسی این شگرد و سایر ترفندهای ادبی مرسوم در بلاغت عصرِ او معطوف شده است. شعر حافظ دارای جذبه‌هایی پنهانی است که او هنرمندانه آنها...

full text

بررسی استعارۀ تهکّمیّه در غزلیات حافظ

در ادب فارسی، هر سراینده یا نویسندۀ توانمندی که از قرآن مایه گرفته‌است، جایگاه برتری به خود اختصاص داده‌است. شمس‌الدین محمد حافظ، به مدد بهره‌جویی از کلام خداوندی و البته دیگر هنرهای ادبی، جزو قله‌های غزل فارسی است. یکی از آرایه‌های بلاغی قرآن که حافظ از آن بهره برده، تهکم یا نزاهه است که در این مقاله به تفصیل بررسی شده‌است. نزاهه یا تهکم از مقولۀ طنز است و در ادب فارسی، جسته گریخته در دیوان شا...

full text

بررسی معنی‌شناختی فعل «رفتن» در غزلیات حافظ

رفتن در لغت به معنای حرکت کردن از جایی به جایی دیگر است؛ امّا در زبان فارسی با توجّه به بافت جمله، معانی مختلفی می‌یابد. این پژوهش، معانی متعدّد این فعل را در غزلیات حافظ مورد بررسی قرار می‌دهد و برای تبیین بهتر از نظریه‌ی طرح‌واره‌های تصویری در حوزه‌ی معنی‌شناسی شناختی کمک می‌گیرد. در غزلیات حافظ به جز چند مورد، فعل رفتن اغلب در معنایی غیر از «حرکت فیزیکی از جایی به جای دیگر» به کار رفته است. مفا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023